Του Δημητρίου Γόνη, Αναπλ. Καθηγητού της Θεολογικής Σχολής Αθηνών

 

   Τα τελευταία χρόνια οι δραστηριότητες των Ουνιτών, στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης σε βάρος των τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών, έχουν λάβει μεγάλες διαστάσεις και φέρνουν εκ νέου στο προσκήνιο το πρόβλημα της Ουνίας.

1.    Η Δημιουργία της Ουνίας

   Υπό τον όρο Ουνίτες εννοούμε όλους τους χριστιανούς της Ανατολής γενικότερα, αλλά και της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, Ορθοδόξους, Προκαρχηδονείους και Νεστοριανούς, που διατηρούν τις παραδόσεις τους ως προς τον εξωτερικό τύπο, αλλά είναι ενωμένοι δογματικά και διοικητικά με την Εκκλησία της Ρώμης.

   Οι όροι ουνίτης – Ουνία έχουν λατινική προέλευση. Προέρχονται από τη λέξη unio (ένωση). Η λέξη αυτή προσαρμόστηκε στις διάφορες γλώσσες και έγινε ουνία στα Ελληνικά, unia στα πολωνικά και unija στα ρωσικά . Κανονικά θα έπρεπε στις γλώσσες αυτές να έχουμε ένωση, jednosc και  soedinenie αντίστοιχα . Παραδόξως στους Ουνίτες οι όροι αυτοί δεν είναι συμπαθείς, διότι συνδέονται με την ουνιτική σύνοδο της Μπρέστ – Λίτοβσκ (1596) και χρησιμοποιήθηκαν από τους ορθοδόξους αντιπάλους της συνόδου αυτής.  Οι Ουνίτες αυτοαποκαλούνται βυζαντινόρυθμοι, βυζαντινού ρυθμού, ελληνοκαθολικοί, ελληνόρυθμοι ή ανάλογα με την καταγωγή τους ή την Εκκλησία προελεύσεώς τους αρμενοκαθολικοί, κοπτοκαθολικοί, μελχίτες, χαλδαίοι κ.α . Τελευταία έχει επικρατήσει να ονομάζονται Καθολικοί της Ανατολής (Catholic Eastern Churches). Ο όρος είναι επιτυχής, αφού οι Εκκλησίες των Ουνιτών κατά το μάλλον ή ήττον έχουν εκλατινισθεί.

   Αιτία δημιουργίας της Ουνίας ήταν η επιθυμία της Δυτικής Εκκλησίας να υποτάξει με πλάγια μέσα στον Πάπα Ρώμης τους χριστιανούς της Ανατολής. Όταν δηλαδή οι Λατίνοι συνειδητοποίησαν ότι οι χριστιανοί της Ανατολής δεν ήσαν διατεθειμένοι με την πειθώ να εγκαταλείψουν την πατρώα πίστη και να υποταγούν στον πάπα, τότε εμπνεύστηκαν ένα νέο τρόπο ενώσεως. Οι «επιστρέφοντες» στους κόλπους της Δυτικής Εκκλησίας θα γίνονταν δεκτοί, αν ασπάζονταν μόνον ορισμένες εκκλησιολογικές και δογματικές θέσεις της. Εκ πρώτης όψεως αυτό παρέχει την εντύπωση ότι είναι μια υποχώρηση από την πλευρά της Δυτικής Εκκλησίας, ή οποία δήθεν είναι η πραγματική Εκκλησία που κατέχει όλη την αλήθεια. Στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για μια δόλια μέθοδο που μακροπρόθεσμα οδηγεί στον εκλατινισμό.

   2.   Οι επιδιώξεις της Ουνίας

    Η αρχή της Ουνίας πρέπει να τοποθετηθεί στη σύνοδο του Λατερανού, το 1215, λίγα δηλαδή χρόνια μετά την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως στα χέρια των Φράγκων από τους στρατιώτες της Δ΄ Σταυροφορίας (1204). Οι Δυτικοί και οι αντιπρόσωποι των λατινικών πατριαρχείων της Ανατολής είχαν ήδη αντιληφθεί ότι οι Ανατολικοί δεν θα πείθονταν να ενωθούν με τους Δυτικούς, αν δεν γίνονταν παραχωρήσεις από την πλευρά του πάπα .

   Γι’αυτό και η σύνοδος αυτή αποφάσισε να επιτρέψει στους Ορθοδόξους και μετά την ένωση να διατηρούν τα εκκλησιαστικά τους έθιμα .

   «Εάν σε κάποια περιοχή ζούν διάφορα έθνη με διαφορετικές γλώσσες και εκκλησιαστικούς ρυθμούς (ritus), ο επίσκοπος να εκλέξει άξιους άνδρες, που θα τελούν για κάθε έθνος τη θεία λατρεία στη γλώσσα του και στο τυπικό του». Ακολούθησε σειρά ενεργειών των παπών που έτειναν να καθιερώσουν την πρακτική αυτή σε διάφορες τοπικές ορθόδοξες Εκκλησίες.

   Η επισημοποίηση της Ουνίας έγινε στη σύνοδο Φεράρας – Φλωρεντίας (1438-1439), που ενώ δεν έθιξε τις λειτουργικές και πειθαρχικές παραδόσεις της Ανατολής απαίτησε από τους Βυζαντινούς να δεχθούν. α) το παπικό πρωτείο, β) τη διδασκαλία για το Filiogue, γ) την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας με το άζυμο και όχι ένζυμο άρτο και δ) τη διδασκαλία περί του καθαρτηρίου πυρός.

   Με τρεις βούλες του Πάπα Βενεδίκτου ΙΔ΄ (1740-1758) καθορίστηκε και η κανονική υπόσταση των Ουνιτών. Οι Ουνίτες της Ανατολής θα συνέχιζαν την ύπαρξή τους υπό την δικαιοδοσία του πάπα Ρώμης.

2.    Οι μέθοδοι της Ουνίας

   Η μέθοδος, με την οποία εργάζονται οι Δυτικοί για να υλοποιήσουν την Ουνία στις κατά τόπους εκκλησίες, δεν είναι ενιαία .  Χρησιμοποιούνται ποικίλες μέθοδοι και διάφορα μέσα. Σκοπός τους είναι η ένωση των χριστιανών της Ανατολής με τη Δυτική Εκκλησία ή καλύτερα η υποταγή τους στον πάπα Ρώμης. Και ο σκοπός αγιάζει τα μέσα .

   α)  Ενώ οι ηγεμόνες των χριστιανικών κρατών της Ανατολής αντιμετωπίζουν τον θανάσιμο τουρκικό κίνδυνο και επαιτούν την βοήθεια του πάπα, οι Λατίνοι υπαγορεύουν μέσω των ηγεμόνων τους στις τοπικές Εκκλησίες της Ανατολής τους όρους της ενώσεως.

   β)  Δρουν κατά κανόνα σε χώρες που βρίσκονται υπό κατοχή είτε φιλοδυτικών είτε εχθρών του χριστιανισμού.

   γ)  Απευθύνονται σε συμπαγείς ομάδες, εθνικές ή θρησκευτικές, που ζουν σε εχθρικό ή μη περιβάλλον.

   δ)  Εκμεταλλεύονται εθνικιστικές συγκρούσεις.

   ε) Επεμβαίνουν  όταν  αντιλαμβάνονται  ότι  ομόδοξοι  λαοί  αλληλοσπαράσσονται ή συγκρούονται.

   στ) Χρησιμοποιούν ακόμη και διπλωμάτες δυτικών κρατών, για να προσεγγίσουν πρόσωπα και να εξαγοράσουν συνειδήσεις κυβερνητικών παραγόντων.

   ζ)  Προβάλουν ως δέλεαρ την περίοπτη θέση στην κοινωνία των κληρικών της Δυτικής Εκκλησίας και καλούν κληρικούς των άλλων ομολογιών να βελτιώσουν τη δεινή τους θέση (κοινωνική και οικονομική).

   η)  Πλησιάζουν δυσαρεστημένους ή φιλόδοξους κληρικούς.

   θ)  Προσεταιρίζονται κάποιον αλλόδοξο κληρικό ή τους επικεφαλής της τοπικής Εκκλησίας, χωρίς να έλθουν σ’επαφή με το πλήρωμα . Έτσι, ή ένωση των Εκκλησιών αποφασίζεται από την κεφαλή, ενώ τα μέλη βρίσκονται προ τετελεσμένων γεγονότων.

   ι)  Δημιουργούν αντιθέσεις και φανατισμούς. Οι Ουνίτες ουσιαστικά είναι εξωμότες. Και οι εξωμότες κατά κανόνα είναι φανατικοί. Σπάνια αναγνωρίζουν το σφάλμα τους.-

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ